Przewodnik po chorobie: Trądzik

Spis treści

1. Definicja
2. Przyczyny
3. Rodzaje
4. Leczenie

Trądzik pospolity (acne vulgaris) jest przewlekłą chorobą aparatu włosowo-łojowego, której towarzyszy łojotok. Cechuje się występowaniem zaskórników otwartych i zamkniętych, grudek, krost, guzków, pseudocyst i torbieli ropnych umiejscowionych w okolicach łojotokowych (twarz, plecy). Uznawany jest za najczęstszą chorobę skóry (dotyka 85% chłopców i 80% dziewcząt). Choroba może występować u osób dorosłych w każdym wieku, choruje 8% populacji od 35. do 44. r.ż. Trądzik dotyczy też 20% noworodków i może u nich przetrwać do 2-3. r.ż.

Przyczyny

Przyczynami trądziku są m.in.: zwiększona produkcja łoju, zablokowanie aparatu włosowo-łojowego przez czop rogowy, kolonizacja przewodu wyprowadzającego przez bakterie Propionibacterium acnes oraz reakcja zapalna i immunologiczna.

Czynniki genetyczne niewątpliwie odgrywają istotną rolę w powstawaniu zmian chorobowych. U chorych z uporczywym trądzikiem na ogół stwierdza się występowanie trądziku u innych członków rodziny.

Z praktyki klinicznej wynika, że czynniki dietetyczne, głównie cukier i sól jodowana, mogą zaostrzać trądzik. Czynniki wywołujące stres psychiczny również mogą nasilać objawy kliniczne trądziku. U 15% chorych wzmożone pocenie się nasila objawy trądzikowe, szczególnie w gorącym i wilgotnym klimacie.

Rodzaje

Postaci kliniczne trądziku:

• młodzieńczy (acne juvenilis) – największe nasilenie zmian występuje w okresie pokwitania, po kilku latach trwania wykazuje tendencję do samoistnego ustępowania. Dominują zaskórniki i wykwity grudkowe zlokalizowane głównie na twarzy i plecach.
• ropowiczy (acne phlegmonosa) – z obecnością ropnych torbieli, gojenie następuje przez bliznowacenie (blizny są nierówne, wciągnięte).
• skupiony (acne conglobata) – najczęściej u mężczyzn, obecne są głębokie nacieki i torbiele ropne, bardzo duże zaskórniki. Zmiany często zajmują okolice pachową, pachwinową i pośladki. Podczas gojenia tworzą się blizny.
• bliznowcowy (acne keloidea) – w obrębie wykwitów trądzikowych tworzą się bliznowce.
• z objawami ogólnymi i ciężkim przebiegiem (acne fulminans) – występuje u młodych mężczyzn, wykwitom towarzyszą: leukocytoza, wysokie OB, gorączka, bóle stawowe. W obrazie RTG można stwierdzić zmiany w stawie mostkowo-obojczykowym.

Z uwagi na czynniki prowokujące wystąpienie zmian znany jest również podział trądziku na:

• zawodowy – chlor, dziegcie, oleje;
• polekowy – steroidy, witamina B12, jod, barbiturany;
• kosmetyczny – pudry i róże zatykające ujścia gruczołów łojowych i potowych;
• niemowlęcy – wpływ hormonów matki.

Leczenie

Zewnętrzne

Zastosowanie mają tutaj leki przeciwłojotokowe, przeciwbakteryjne, keratolityczne i przeciwzapalne. Do oczyszczania skóry używa się płynów micelarnych i żeli. W zmianach trądzikowych o niewielkim lub średnim nasileniu wystarcza leczenie miejscowe i prawidłowa pielęgnacja skóry.

W zmianach zaskórnikowych i grudkowych zaleca się stosowanie kwasu witaminy A (tretynoina – 0,05%, roztwór lub żel), który może być łączony z antybiotykiem. W zmianach zaskórnikowych, grudkowych i krostkowych stosuje się: 5-10% nadtlenek benzoilu, kwas azelainowy oraz kremy i żele zawierające antybiotyki: erytromycynę, klindamycynę. Korzystne jest łączenie preparatów zawierających kwas salicylowy i cynk z erytromycyną. Leczenie miejscowe odmiany ropowiczej polega na przecinaniu i oczyszczaniu torbieli ropnych.

Ogólne

W nasilonym trądziku zaleca się podawane doustnie tetracykliny działające przeciwbakteryjnie i hamujące czynność lipolityczną bakterii Propionobacterium acnes. Stosuje się je długotrwale, początkowo w większych dawkach do czasu uzyskania poprawy, a następnie w mniejszych dawkach kilka miesięcy. Równocześnie podaje się duże dawki witamin z grupy B (oprócz wit. B12, która może zaostrzać zmiany trądzikowe).

Zastosowanie mają również inne antybiotyki, takie jak: minocyklina, czy doksycyklina.

Dodatkowo stosuje się witaminy działające przeciwłojotokowo: amid kwasu nikotynowego (wit. PP), witaminę. B2 i witaminę C.

Leczenie powinno trwać co najmniej 6 miesięcy. W ciężkich postaciach krostkowych i ropowiczych wskazane jest podawanie 13-cis kwasu witaminy A (izotretynoina), który ma silne działanie keratolitycznie i przeciwłojotokowe. Lek jest teratogenny, dlatego kobiety w wieku rozrodczym, leczone doustną izotretynoiną, muszą stosować skuteczną antykoncepcję co najmniej przez miesiąc poprzedzający terapię, przez cały okres leczenia i jeden miesiąc po zakończeniu przyjmowania leku. Silne działanie przeciwłojotokowe mają również preparaty antyandrogenowe.