Przewodnik po chorobie: Łuszczyca

Spis treści

1. Definicja
2. Objawy
3. Przyczyny
4. Leczenie

Łuszcyca – przewlekła, nawracająca choroba układowa mediowana immunologicznie, w której procesy zapalne charakteryzują się obecnością objawów skórnych – łuszczących się wykwitów i stawowo-ścięgnistych. Jest schorzeniem niezakaźnym, powodującym nieprawidłowy wzrost komórek skóry. Leczenie łuszczycy jest bardzo utrudnione ze względu na duże prawdopodobieństwo nawrotów.

Objawy

Młody mężczyzna, którego plecy i kończyny górne są dotknięte łuszczycą

Charakterystycznym objawem łuszczycy są owalne bądź okrągłe, czerwonobrunatne lub zaróżowione, płaskie grudki o wyrazistych brzegach i zróżnicowanej wielkości pokryte srebrzystą lub srebrzystoszarą, nawarstwiającą się łuską, powstałą w wyniku zrogowacenia ognisk chorobowych. Zmiany mają czasem tendencję do zlewania się. Wykwity występują najczęściej na skórze łokci i kolan, okolicy kości krzyżowej, okolicy pośladkowej, na owłosionej skórze głowy oraz skórze stóp i dłoni. Cechą charakterystyczną zmian w obrębie owłosionej skóry głowy jest ich przechodzenie na gładką skórę czoła, karku czy za uszami.

Przyczyny

Łuszczyca jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie. Cechuje się przewlekłym przebiegiem
z tendencją do samoistnego ustępowania (remisji) i nawrotów. Pierwszy wysiew zmian może wystąpić w każdym wieku. Szczyt zachorowań przypada na drugą i trzecią dekadę życia.
Do najczęściej wymienianych czynników wyzwalających łuszczycowe reakcje skórne należą:

• infekcje:
  1. a) bakteryjne infekcje górnych dróg oddechowych spowodowane paciorkowcem np. angina ropna.
  2. b) niewyleczone ogniska zapalne –  migdałki podniebienne,  próchnica, zapalenia dróg moczowych.
  3. c) infekcje wirusowe u dzieci (ospa wietrzna, różyczka, odra) i u dorosłych (półpasiec).
  4. d) infekcje spowodowane drożdżakami – szczególnie u osób z nadwagą posiadających uwarunkowania genetyczne do rozwoju łuszczycy.
• schorzenia internistyczne zmieniające procesy przemiany materii, np. cukrzyca typu 2 u osób w zaawansowanym wieku, hipokalcemia (niski poziom wapnia we krwi) lub dna moczanowa.
• mechaniczne uszkodzenia lub długotrwałe podrażnienia skóry:
  1. a) zadrapania, rany, blizny chirurgiczne, oparzenia (słoneczne, wrzątkiem, substancjami drażniącymi), jak i ukłucia po szczepieniach, powodują pojawienie się zmian łuszczycowych dokładnie w miejscach urazu – zjawisko to nazywamy fenomenem Koebnera.
  2. b) długotrwały ucisk powodowany np. paskiem od zegarka czy ubrania oraz w miejscach szczególnie narażonych na urazy – łokcie, kolana, dłonie, stopy.
  3. c) silne nasłonecznienie jest czynnikiem wyzwalającym objawy u 10% chorych.
• lekarstwa, nikotyna i alkohol.
  1. a) przyjmowanie leków beta-blokujących u pacjentów z nadciśnieniem, soli litu w leczeniu depresji, leków antymalarycznych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, sulfonów, inhibitorów konwertazy angiotensyny oraz odstawienie lub redukcja leków kortykosteroidowych.
  2. b) hormony – choroba często pojawia się w okresie dojrzewania lub przekwitania, kiedy dochodzi do znaczących zmian w gospodarce hormonalnej organizmu.
  3. c) regularne nadużywanie alkoholu powoduje pojawienie się ciężkich form łuszczycy.
  4. d) palenie ponad 15 papierosów dziennie jest jednym z czynników ryzyka zachorowania na łuszczycę.
• stres, silne wstrząsy psychiczne (około 30% pacjentów twierdzi, że stres był u nich przyczyną manifestacji choroby.

U wielu pacjentów alkohol, nadwaga, niedobór snu, nikotyna, nieodpowiednie kosmetyki, ciasne, niewygodne ubranie z syntetycznych materiałów, uniemożliwiające skórze oddychanie lub nadmierna higiena, powodują zaostrzenie się objawów chorobowych. Również źle przeprowadzona, zbyt agresywna terapia może spowodować pogorszenie stanu skóry.

Leczenie

Farmakoterapia

Leczenie zewnętrzne:

W przypadku łuszczycy zwykłej jest zwykle wystarczające w mniej intensywnych postaciach łuszczycy, obejmujących do 25% powierzchni ciała. Ma na celu usunięcie łusek, a następnie zahamowanie nadmiernej proliferacji naskórka. Ocenia się, że około 70% chorych można leczyć jedynie środkami do stosowania miejscowego.

Leczenie złuszczające:

• maść salicylowa 5–30%;
• maść mocznikowa 10–20%;
• maść solankowa (tj. z chlorkiem sodu) 5–10%;
• oliwa salicylowa 5–7% (stosowana na owłosioną skórę głowy);
• maść salicylowo-siarkowa;
• cignolina 0,025–0,2% albo w tzw. „terapii minutowej” – tj. aplikacja specyfiku na maksymalnie 2 h – w stężeniu powyżej 2%;
• dziegcie (produkt suchej destylacji drewna; hamujące podział komórek naskórka).

Leczenie redukujące:

• antralina (Cignolina);
• dziegcie roślinne (sosnowy – Pix liquida Pini, brzozowy – Oleum Rusci = Pix Betulae, bukowy – Pix Fagi, jałowcowy – Pix Juniperi) oraz mineralne (Prodermina – Pix Lithanthracis, płyn ze smołą pogazową i saponinami – Liquor Carbonis detergens) w różnych zakresach stężeń, najczęściej 5–20%;
• pirogalol (obecnie bardzo rzadko);
• kortykosteroidy;
• witamina D3;
• retinoidy (Tazaroten 0,05–1% maść).

Leczenie ogólne:

Leczenie ogólne zaleca się po nieskutecznej terapii miejscowej oraz w ciężkich przypadkach zachorowania. Leczenie łuszczycy lekami systemowymi najogólniej można określić jako immunosupresję. Jest ono jednak obarczone ryzykiem wystąpienia poważnych objawów ubocznych (uszkodzenie czynności wątroby i nerek, immunosupresja szpiku, nadciśnienie tętnicze).
Stosuje się preparaty:

• retinoidy;
• metotreksat;
• hydroksymocznik;
• cyklosporyna A;
• kwas fumarowy i jego estry;
• antybiotyki;
• leki biologiczne (rekombinowane ludzkie cytokiny, przeciwciała monoklonalne, białka fuzyjne):
  • efalizumab;
  • alefacept;
  • etanercept;
  • infliksimab.

Fototerapia

• PUVA terapia
• UVB terapia
• SUP (selektywna fototerapia)

Fotochemioterapia

• PUVA (psoraleny + UVA)
• re-PUVA (psoraleny + UVA + retinoidy)

Fotofereza

Inne sposoby leczenia

• jako preparaty wspomagające stosuje się środki przeciwświądowe o działaniu uspokajającym;
• balneoterapia – kąpiele solankowe i słoneczne;
• klimatoterapia – kąpiele w Morzu Martwym;
• psychoterapia z metodami relaksacyjnymi;
• w niektórych publikacjach sugeruje się korzyść wynikającą ze stosowania diety bezglutenowej;
• unikanie urazów skóry;
• ogólna higiena skóry.