Przewodnik po chorobie: Atopowe zapalenie skóry

Spis treści

1. Definicja
2. Objawy
3. Przyczyny
4. Leczenie
5. Prewencja

Atopowe zapalenie skóry (AZS) zwane wypryskiem atopowym, egzemą, wypryskiem alergicznym lub alergicznym zapaleniem skóry. W dermatologii i alergologii określane jest jako przewlekła dermatoza (zapalna), przebiegająca z okresami zaostrzeń i remisji choroba skóry, której towarzyszy uporczywy i nawrotowy świąd oraz liszajowacenie skóry.
Atopowe zapalenie skóry bywa zaliczane do chorób psychosomatycznych.

Objawy

Głównymi objawami atopowego zapalenia skóry są: zaczerwienienie i suchość skóry, jej swędzenie, łuszczenie się i skłonność do nawrotowych zakażeń bakteryjnych. AZS jest sprzężone z (pogrubieniem) naskórka. Zmiany najczęściej lokalizują się w zgięciach łokciowych i kolanowych, na twarzy i szyi, ale mogą obejmować całe ciało. Atopowemu zapaleniu skóry często towarzyszą również inne schorzenia atopowe: astma oskrzelowa, sezonowy lub przewlekły katar sienny oraz alergiczne zapalenie spojówek.
Wyróżnia się trzy fazy choroby:

• niemowlęcą (do 2 r.ż.) – ze zmianami wysiękowymi, zlokalizowanymi na twarzy, skórze głowy, kończynach i tułowiu;
• dziecięcą (od 3 do 11 r.ż.) – ze zmianami zlokalizowanymi w zgięciach łokciowych i podkolanowych, karku oraz nadgarstkach. Możliwe jest wystąpienie zmian typu łupież białawy oraz złuszczającego zapalenia czerwieni wargowej z pęknięciami w kącikach ust;
• młodzieżową/osób dorosłych (od 12 do 23 r. ż.; niekiedy dłużej) – o lokalizacji podobnej, jak w zmianach dziecięcych, z dodatkowym – częstym – wystąpieniem zmian skórnych na powierzchni grzbietowej rąk. Może dojść też do pobrużdżenia i pogrubienia skóry.

Ważne! Nie każdy chorzy, przechodzi przez wszystkie fazy tej choroby. AZS może wystąpić we wczesnym dzieciństwie lub późniejszym okresie rozwoju. Cechą wspólną dla wszystkich faz występowania choroby jest uporczywy świąd. Choroba ma przebieg wieloletni z okresami, kiedy objawy są mniej lub bardziej nasilone. W przebiegu choroby istotne znaczenie ma stres emocjonalny, który sam nie jest bezpośrednią przyczyną objawów, ale poprzez wpływ układu nerwowego może stać się czynnikiem wyzwalającym objawy u osoby chorej.

Przyczyny

Znaczącą rolę w rozwoju choroby odgrywają skłonności genetyczne. Jednak sposób dziedziczenia nie został dotychczas dookreślony. Skóra chorego pod wpływem alergenów – substancji drażniących (mydło, rozpuszczalniki), alergenów wziewnych/kontaktowych (roztocze, sierść) lub pewnych pokarmów (jajka, mleko, białko pszenicy, czekolada, truskawki), traci barierę ochronną zbudowaną z lipidów (tzw. płaszcz lipidowy) i pada ofiarą innych szkodliwych substancji pochodzenia zewnętrznego.

Leczenie

Przyczynowe

Jeśli można stwierdzić czynniki uczulające, leczenie polega na eliminacji ich z otoczenia lub pokarmów chorego. Można też podejmować próby odczulania.

Objawowe

• środki przeciwhistaminowe;
• kortykosteroidy ogólnie w okresie zaostrzeń i miejscowo w postaci maści, z unikaniem zaróbki lanolinowej (chorzy często są na nią wrażliwi);
• leki immunosupresyjne (np. cyklosporyna A – ogólnie, takrolimus – miejscowo, pimekrolimus – miejscowo);
• fotochemioterapia (PUVA), fototerapia – naświetlania UVA i UVB;
• pielęgnacja i natłuszczanie skóry;
• specjalistyczna odzież lecznicza;
• metoda mokrych opatrunków.

Ze względu na przewlekły i nawrotowy charakter choroby, celem terapii jest utrzymanie jak najdłuższych okresów remisji oraz dobrego stanu ogólnego.

Prewencja

W związku z tym, że chorzy na AZS są znacznie bardziej podatni na działanie wielu czynników drażniących, zaleca się im:

• unikanie ubrań wełnianych i szorstkich na rzecz luźnych, przepuszczających powietrze, bawełnianych;
• pranie odzieży (także przed pierwszym użyciem w celu pozbawienia ich środków usztywniających) w odpowiednich środkach oraz obfite płukanie tkaniny;
• rezygnację z mydła, a korzystanie ze specjalne preparatów do skóry atopowej;
• mycie ciała wodą o odpowiedniej (średniej) temperaturze;
• wprowadzenie delikatnego osuszania skóry ręcznikiem papierowym w miejsce tarcia ręcznikiem po ciele;
• dbanie o odpowiednią temperaturę i wilgotność w zamieszkałych pomieszczeniach;
• usunięcie z mieszkania gromadzących kurz dywanów, firan i tapicerowanych mebli;
• nieposiadanie zwierząt w domu ze względu na ryzyko kontaktu z alergizującą sierścią;
• unikanie sytuacji stresogennych mogących nasilać symptomy;
• niezwłoczne leczenie infekcji grzybicznych i bakteryjnych, które mogą zaostrzać objawy AZS;
• wyeliminowanie wzmacniaczy smaku i konserwantów z pożywienia.